THƯ VIỆN QUỐC GIA VIỆT NAM

Đặt vấn đề

Chiến lược xây dựng người chiến sỹ công an nhân dân (CAND) phát triển toàn diện, nâng cao tri thức, xây dựng xã hội học tập đã dẫn đến nhu cầu đọc trong cán bộ, chiến sỹ đang ngày càng cao, đặc biệt về vấn đề chất lượng nguồn thông tin, tư liệu cần tiếp cận của cán bộ, chiến sỹ. Xu thế phát triển của thế giới trong lĩnh vực thư viện, việc ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ, kỹ thuật, đặc biệt là công nghệ thông tin và truyền thông vào hoạt động thư viện đang diễn ra rộng khắp trong các thư viện Việt Nam đã làm thay đổi thói quen tra cứu, sử dụng nguồn thông tin, tư liệu của người dùng tin và họ cũng có những nhu cầu đọc sách theo hướng ngày càng thay đổi với nhu cầu cao hơn về dịch vụ thông tin.

Thư viện trong CAND hiện nay đang có hướng phát triển thành một hệ thống từ Trung ương đến cơ sở, năm 2014, Bộ Công an đã ra quyết định thành lập Thư viện CAND. Công tác thư viện trong CAND đã trở thành một bộ phận khăng khít trong công tác giáo dục - đào tạo trong CAND. Để phục vụ tốt cho công tác giáo dục - đào tạo trong lực lượng CAND cần có sự phối hợp, hợp tác giữa các thư viện trong các trường CAND.

Ngày nay, xu thế chung của các thư viện hiện đại trên thế giới là: tập trung, hợp tác, chia sẻ nguồn lực thông tin và tự động hoá. Hệ thống thư viện trong các trường CAND cũng không thể tách rời khỏi xu thế chung đó. Hoạt động chia sẻ nguồn lực thông tin (NLTT) giữa các thư viện trong các trường CAND cùng hợp tác, chia sẻ NLTT và phối hợp trong hoạt động với mục đích ngày càng phục vụ tốt hơn nhu cầu người dùng tin.

Để thực hiện được hoạt động hợp tác, chia sẻ tạo nên sức mạnh của một hệ thống dùng chung cần phải có chiến lược chuẩn hoá và hiện đại hoá hoạt động thư viện trong toàn lực lượng. Mặc dù được sự chỉ đạo sát sao của Bộ Công an, gần đây, các trung tâm thư viện trong các trường CAND đã tăng cường đẩy mạnh hoạt động thư viện - thông tin theo hướng đồng bộ các chuẩn nghiệp vụ, áp dụng mạnh mẽ khoa học kỹ thuật vào hoạt động chuyên môn nghiệp vụ thư viện. Tuy nhiên, hoạt động này vẫn còn đơn lẻ và rời rạc, chưa có sự chỉ đạo tập trung của thư viện cấp trên quy định chung trong toàn lực lượng về mặt nghiệp vụ thư viện. Đối với cơ sở vật chất và hạ tầng mạng tại các Trung tâm đầu tư chưa đồng bộ; nguồn nhân lực có trình độ về nghiệp vụ thư viện chiếm số lượng không cao, chưa đáp ứng được việc tạo lập và vận hành thư viện hiện đại; kinh phí đầu tư cho các hoạt động thư viện còn hạn chế. Để các thư viện trong ngành phát triển cùng thời đại và cũng là giải pháp để các trung tâm làm tốt chức năng, nhiệm vụ trong quá trình hỗ trợ đào tạo, làm tròn trách nhiệm là giảng đường thứ hai đối với sinh viên của mình, hoà nhịp cùng với sự phát triển của ngành thư viện nước nhà thì một nhu cầu tất yếu và cấp thiết hiện nay là cần thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động đồng bộ hoá về nghiệp vụ và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin vào hoạt động thư viện trong CAND.

1. Thực trạng hoạt động thư viện - thông tin trong Công an nhân dân

Theo báo cáo mới nhất về tình hình tổ chức, hoạt động của các trung tâm thư viện trong CAND do Cục Công tác Chính trị CAND tổng hợp về hoạt động thư viện đã chỉ ra thực tế của toàn bộ hoạt động thư viện của các học viện, nhà trường trong CAND đó là: cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ thông tin chưa được đầu tư đúng với tầm phát triển của các thư viện; nguồn nhân lực có chuyên ngành thư viện chiếm tỷ lệ không cao; việc áp dụng các chuẩn nghiệp vụ trong hoạt động thư viện còn thiếu và yếu. Thực tế này đang đặt ra cho các nhà hoạch định chính sách về thư viện cần có những quyết định và quyết sách phù hợp với tình hình thực tế thúc đẩy hoạt động thư viện để phát triển mạng lưới thư viện, hiện đại hoá công tác thư viện trong CAND bắt kịp xu thế phát triển của các thư viện trong nước và quốc tế.

1.1. Thực trạng cơ sở vật chất của các thư viện trong Công an nhân dân

Một thư viện phát triển tốt cần được đầu tư về cơ sở vật chất, cơ sở hạ tầng mạng thông tin và đây có thể coi như một trong những điều kiện “cần” đặc biệt quan trọng trong chiến lược đồng bộ hoá các trung tâm thư viện trong CAND. Cơ sở vật chất ở đây chính là: trang thiết bị, kho tàng, cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, không gian phục vụ. Cơ sở hạ tầng mạng thông tin chính là: hệ thống mạng LAN, WAN, Intranet, Internet… Đây cũng là một khó khăn mà các trung tâm thư viện đang phải đối mặt. Hiện nay, các trung tâm thư viện trong CAND đang tồn tại một thực trạng là mức độ đầu tư chênh lệch quá lớn giữa các đơn vị, thiết bị và công nghệ chắp vá…

Theo số liệu báo cáo thống kê tổng diện tích của 15 thư viện là: 5.328m2 phòng đọc; 2.576m2 phòng đọc đa phương tiện (trong đó riêng Học viện Cảnh sát nhân dân là 2.000m2); 1.000 máy tính trong đó có 373 máy tính kết nối nội bộ và 627 máy tính kết nối mạng Internet. Về trụ sở thư viện chỉ có 3 trung tâm có toà nhà thư viện riêng, chiếm tỷ lệ 20% trong tổng số 15 thư viện [2].

Về cơ sở hạ tầng mạng: Theo báo cáo thống kê có 9 trung tâm sử dụng phần mềm thư viện vào hoạt động, 6 trung tâm chưa ứng dụng công nghệ thông tin. Trong đó, Học viện Cảnh sát nhân dân có mạng Internet có khả năng kết nối với tốc độ cao; hệ thống máy chủ lớn có khả năng cung cấp đa dạng các dịch vụ (web, ftp...), có hệ thống tường lửa để ngăn chặn các truy cập trái phép, một hệ thống lưu trữ dữ liệu hàng chục Terabyte và một số máy chủ cho các ứng dụng khác. Đối với hệ thống điều hành thư viện điện tử: thư viện sử dụng phần mềm Tulip do công ty Futurneri của Hàn Quốc cung cấp, đảm bảo những tính năng cần thiết cho một thư viện điện tử hiện đại như sự tích hợp hai hệ thống quản lý trên một phần mềm (đó là quản lý thư viện truyền thống và quản lý thư viện điện tử trên một phần mềm). Cũng theo khảo sát, Thư viện Học viện An ninh nhân dân sử dụng phần mềm iLib, ngoài ra còn một số phần mềm hỗ trợ khác; Học viện Hậu cần kỹ thuật CAND hiện nay có hệ thống mạng khá ổn định, sử dụng phần mềm iLib cho hoạt động thư viện. Hệ thống máy tính phục vụ cho việc tra cứu được bố trí đầy đủ tại các phòng đọc, phòng nghiệp vụ 4 máy, riêng phòng đọc điện tử 70 máy tính, như vậy đây là điều kiện cơ bản bước đầu đảm bảo việc hiện đại hoá hoạt động thư viện trong CAND.

Bên cạnh đó, vẫn còn một số trung tâm thư viện có áp dụng công nghệ thông tin như: Thư viện trường Cao đẳng Cảnh sát nhân dân I, Thư viện Học viện Chính trị CAND…, song hoạt động không hiệu quả dẫn đến việc xây dựng cơ sở dữ liệu và phục vụ người dùng tin vẫn thực hiện chủ yếu là thủ công, nguồn nhân lực để vận hành hệ thống thư viện điện tử không đảm bảo dẫn đến sự bế tắc trong hoạt động và phát triển hệ thống thư viện vào phục vụ thực tế cho người dùng tin. Như vậy, với thực trạng trên các thư viện trong hệ thống cần sự đầu tư mạnh mẽ và đồng bộ để đảm bảo các điều kiện phát triển của các thư viện và sự hội nhập, chia sẻ trong thời gian sắp tới.

Với thực tế trên, nhìn chung, thư viện trong CAND còn chưa được đầu tư thích hợp, hoặc sự đầu tư chưa diễn ra đồng đều về cơ sở vật chất trang thiết bị, vốn sách, báo lẫn phương thức hoạt động và phục vụ. Đầu tư ngân sách cho hoạt động thư viện còn ít, chưa tương xứng với chức năng, nhiệm vụ được giao.

1.2. Thực trạng nguồn nhân lực tại các thư viện trong Công an nhân dân

 Theo khảo sát, nguồn nhân lực thư viện tại các trường trong CAND hiện nay có những đặc điểm nổi bật sau: cơ cấu trẻ hơn, nguồn nhân lực ngày càng gia tăng về số lượng do quy mô đào tạo của các trường và mạng lưới ngày càng mở rộng. Tuy nhiên, chất lượng đội ngũ người làm thư viện chưa thực sự đáp ứng yêu cầu phát triển thư viện, thiếu hụt các chuyên gia đầu ngành. Trình độ ngoại ngữ, các kiến thức cơ bản về tin học, quản lý và điều hành thư viện hiện đại còn yếu, do vậy hạn chế khả năng tiếp cận với công nghệ mới [3].

Theo báo cáo thống kê hiện nay cho biết, có 294 người làm thư viện làm việc tại 15 trung tâm, học viện, nhà trường CAND, trong đó:

- 02 cán bộ có trình độ tiến sỹ, đạt tỷ lệ 0,7%.

- 45 cán bộ có trình độ thạc sỹ, đạt tỷ lệ 15%.

- 185 cán bộ có trình độ đại học, đạt tỷ lệ 62%.

- 64 cán bộ có trình độ cao đẳng và trung học, đạt tỷ lệ 22%.

Về chuyên ngành đào tạo:

- 19% cán bộ có trình độ đào tạo chuyên ngành thư viện (57 viên chức).

+ 81% cán bộ có trình độ đào tạo chuyên ngành khác [2].

Với thực tế trên, đào tạo nguồn nhân lực có trình độ tham gia vào hệ thống là một nhu cầu cấp thiết cần được đặt ra đối với đội ngũ người làm thư viện đang hoạt động tại các trung tâm thư viện trong CAND.  Cần đào tạo người làm thư viện là những chuyên gia trong lĩnh vực quản lý thư viện - thông tin, quản lý tri thức với các kỹ năng chuyên môn, nghiệp vụ vững vàng và trình độ tin học, ngoại ngữ đủ để đảm đương công việc.

Cùng với sự thay đổi của không gian thư viện, thì các hoạt động cụ thể mang tính chuyên môn, nghiệp vụ của người làm thư viện chuyên nghiệp cũng cần có những thay đổi thích hợp. Nếu như hiện nay, người làm thư viện chủ yếu dành thời gian cho việc xử lý tài liệu, chưa chú trọng các hoạt động liên quan tới việc mượn tài liệu, thì trong tương lai, người làm thư viện cần nâng cao về năng lực chuyên môn, được gắn bó với các giáo trình trực tuyến, gắn kết chặt chẽ với đội ngũ cán bộ giảng dạy và nghiên cứu, đặc biệt phải có sự hiểu biết về các ngành nghề đào tạo để có những tư vấn phù hợp với việc hình thành các nhóm chuyên gia. Vận hành hoạt động tại các không gian thư viện với chức năng mới trong việc hỗ trợ khai thác, quan tâm tới việc cung cấp các dịch vụ mới để phục vụ người dùng tin và sử dụng các thiết bị, công nghệ để phục vụ việc nghiên cứu, đào tạo, các công nghệ phục vụ cho sự phát triển của một nền khoa học được phát triển trong môi trường điện tử và các nguồn thông tin số. 

1.3. Thực trạng về áp dụng các chuẩn nghiệp vụ thư viện trong Công an nhân dân

Mặc dù cơ sở vật chất được trang bị đầy đủ nhưng không có tiếng nói chung về mặt chuyên môn (như: quy trình bổ sung, biên mục, các chuẩn nghiệp vụ, chuẩn cấu trúc dữ liệu...) thì các cơ quan thư viện khó mà cùng nhau thiết lập một hệ thống thống nhất. Theo số liệu báo cáo thống kê, hiện nay có 9 đơn vị áp dụng các chuẩn nghiệp vụ quốc tế vào hoạt động xử lý tài liệu để xây dựng cơ sở dữ liệu thư viện (chiếm tỷ lệ 60%) [2]. Tuy nhiên, việc áp dụng này mới chỉ là bước đầu nên hiệu quả áp dụng chưa cao.

Đây cũng chính là vấn đề khá phức tạp hiện nay và là trở lực đáng kể trong tiến trình kết hợp các trung tâm thư viện trong CAND nói riêng và thư viện tại Việt Nam nói chung. Bởi lẽ, từ lâu chúng ta đã chưa có một sự chỉ đạo tập trung và thống nhất về mặt chuyên môn. Quá trình thống nhất các chuẩn này chắc chắn sẽ chiếm một lượng thời gian đáng kể. Tuy nhiên, đây lại là công việc hết sức quan trọng và cần thiết.

2. Kiến nghị, đề xuất hoạt động chuẩn hoá, hiện đại hoá các trung tâm thư viện trong Công an nhân dân thời gian tới

Đã đến lúc thư viện cần tính đến một chiến lược hoạt động có chiều sâu và phù hợp với xu thế chung của thế giới. Chuẩn hoá, hiện đại hoá nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các thư viện; xây dựng nguồn học liệu, CSDL tập trung nhằm đáp ứng yêu cầu đào tạo theo học chế tín chỉ, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo là yêu cầu cấp thiết cần được nghiên cứu triển khai với những bước đi vững chắc. Các thư viện trong CAND cần có được một phương thức và mô hình hoàn chỉnh về liên thông, trao đổi thông tin. Để có thể tạo nên một hệ thống thư viện phát triển bền vững, cần được sự quan tâm chỉ đạo của các cơ quan có thẩm quyền như:

- Bộ Công an cần ban hành Quy chế hoạt động thống nhất của trung tâm thư viện trong các học viện, nhà trường CAND. Trong đó vấn đề tiêu chuẩn hoá thư viện (về cơ sở vật chất, nhân sự, kỹ thuật… ở từng loại hình, hạng thư viện), đặc biệt là sự liên kết để khai thác nguồn lực thông tin giữa các thư viện là mục tiêu yêu cầu của thư viện hiện đại cần được thực hiện.

- Bộ Công an cần hoạch định chiến lược phát triển các trung tâm thư viện trong CAND với các chiến lược ngắn hạn và dài hạn với mục tiêu đồng bộ hoá các thư viện trong CAND theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, hướng đến xây dựng thư viện theo tinh thần Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9/6/2014 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về “Xây dựng và phát triển văn hoá, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước” và Chiến lược phát triển văn hoá đến năm 2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 581/QĐ-TTg ngày 6/5/2009.

- Bộ Công an cần có văn bản quy định chính sách phân bổ kinh phí cho hoạt động thư viện (trong đó có kinh phí bổ sung tài liệu, kinh phí mua trang thiết bị, kinh phí nâng cấp hạ tầng mạng và phần mềm thư viện...) cho toàn lực lượng CAND do Bộ trưởng phê duyệt.

- Cần đầu tư kinh phí cho một số hạng mục: Bộ Công an cần chỉ đạo các học viện, nhà trường CAND bố trí một toà nhà riêng cho hoạt động thư viện; Đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và các trang thiết bị thư viện hiện đại; Đầu tư, áp dụng công nghệ thông tin và mạng thông tin toàn cầu Internet, tạo điều kiện để các thư viện phát triển thư viện điện tử/ thư viện số. Các thư viện cần đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin, tăng cường khả năng trao đổi, hợp tác quản lý và khai thác sử dụng thông tin trong môi trường mạng, thực hiện sự phối hợp, chia sẻ nguồn lực thông tin; Đối với hệ thống điều hành thư viện điện tử, cần đầu tư hệ điều hành đảm bảo các điều kiện phục vụ cho việc xây dựng và phát triển thư viện điện tử. Phần mềm thư viện phải đảm bảo có các module chính của thư viện (Bổ sung, Biên mục, Quản lý kho, Phục vụ bạn đọc, Mục lục trực tuyến, Phân hệ lưu hành, Quản lý tài liệu điện tử, Truy hồi và trình bày thông tin, Mượn liên thư viện, Quản trị hệ thống). Ngoài ra, để tổ chức thư viện điện tử cũng cần có phần mềm hệ thống, hệ điều hành và hệ quản trị cơ sở dữ liệu, phần mềm xuất bản điện tử, xuất bản CD/DVD.

- Bộ Công an sớm hình thành hệ thống quan điểm thống nhất xây dựng, phát triển thư viện trong CAND; Xây dựng cơ chế, chính sách, chiến lược, kế hoạch và đề án phát triển thư viện cho lực lượng CAND; Thống nhất các quy chuẩn nghiệp vụ áp dụng chung cho tất cả các thư viện trong hệ thống các trường CAND như: sử dụng chung các khổ mẫu dữ liệu thư mục, quy tắc biên mục, bảng phân loại, đề mục chủ đề, chuẩn trao đổi dữ liệu, phương thức trao đổi thông tin tại các trung tâm thư viện trong lực lượng CAND. Cần xây dựng và ban hành hệ thống văn bản hướng dẫn về nghiệp vụ thư viện dùng chung cho hệ thống các thư viện trong CAND. Đây là tiền đề để các thư viện thuận lợi trong hoạt động hợp tác, trao đổi và chia sẻ nguồn lực thông tin trong thời gian tới.

- Bộ Công an sớm thành lập Liên hiệp thư viện trong CAND đảm nhiệm việc hỗ trợ về mặt chuyên môn, nghiệp vụ cho các thành viên, đồng thời cũng để đảm bảo tính thống nhất về chuyên môn nghiệp vụ cho toàn bộ hệ thống. Phối hợp hoạt động với các Liên hiệp thư viện trong cả nước tiến hành giao lưu trao đổi về chuyên môn nghiệp vụ thư viện.

- Đối với người làm thư viện: Xây dựng các chương trình bồi dưỡng và đào tạo công nghệ thông tin với mục đích trang bị kiến thức thông tin cơ bản như: mạng máy tính và Internet; mở các lớp bồi dưỡng ngoại ngữ; bồi dưỡng, cập nhật kiến thức chuyên môn nghiệp vụ và không ngừng quan tâm phát triển đội ngũ người làm thư viện chuyên nghiệp theo hướng thích ứng với những điều kiện và đòi hỏi mới trong hoạt động đào tạo và nghiên cứu tại các học viện, nhà trường theo hướng người làm thư viện chuyên trách; người làm thư viện phải thực sự nỗ lực để trở thành những trợ giảng đắc lực cho giảng viên và là người định hướng cho sinh viên trong việc tra cứu, khai thác và sử dụng thông tin, nhằm thực hiện mục tiêu từ chỗ chỉ cung cấp thông tin một cách thụ động theo nhu cầu của NDT, chuyển sang việc bảo đảm cung cấp thông tin một cách chủ động đến NDT.

Kết luận

Chuẩn hoá và hiện đại hoá là một quá trình hướng đến lâu dài mà trong những năm gần đây đã được các nhà quản lý thư viện nhận thức rõ là cấp thiết. Muốn sử dụng được tài nguyên thông tin của các cơ quan thư viện thế giới và ngược lại muốn chia sẻ nguồn lực thông tin của mình, các thư viện trong CAND nói riêng và Việt Nam nói chung bắt buộc phải tiến tới áp dụng các tiêu chuẩn quốc gia và phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế.

Như vậy, chuẩn hoá, hiện đại hoá hoạt động thư viện trong lực lượng CAND là sự phát triển tất yếu mà các cấp lãnh đạo trong CAND cần phải quan tâm. Lợi ích của hoạt động này là vô cùng lớn và cần thiết, tạo ra tiếng nói chung giữa các đơn vị để cùng phát triển trong thời đại thông tin, tạo ra một lực lượng hùng hậu đáng kể để có thể tham gia vào các hoạt động trong và ngoài nước. Làm được điều đó, vị thế của hệ thống thư viện lực lượng CAND chắc chắn sẽ lớn mạnh hơn rất nhiều.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.  Công văn số 1111/X15-P2, ngày 2/6/2107 về việc tham gia góp ý kiến cho dự thảo Hướng dẫn xây dựng và ban hành Quy chế hoạt động của Trung tâm Lưu trữ và Thư viện, bộ phận Thư viện - Lưu trữ trong Công an nhân dân.

2. Công văn số 895/X15-P2, ngày 19/5/2017 về việc báo cáo tình hình tổ chức hoạt động; sự cần thiết và căn cứ ban hành Quy chế hoạt động của Trung tâm Lưu trữ và Thư viện, bộ phận Thư viện - Lưu trữ trong Công an nhân dân.

3. Đỗ Thu Thơm. Chia sẻ nguồn lực thông tin giữa các Trung tâm thông tin khoa học và tư liệu giáo khoa trong các trường Công an nhân dân: Đề tài nghiên cứu khoa học cấp cơ sở. - H.: Học viện Cảnh sát nhân dân, 2016. - 76 tr.

4. Đỗ Thu Thơm. Đề án phát triển thư viện nghiệp vụ Cảnh sát giai đoạn 2014 - 2020. - H.: Học viện Cảnh sát nhân dân, 2014. - 49 tr.

5. http://www.vusta.vn/vi/news/Trao-doi-Thao-luan/Chuan-hoa-trong-hoat-dong-thu-vien-hien-nay-59355.html

6. http://nlv.gov.vn/nghiep-vu-thu-vien/ve-chuan -hoa-cong-tac-thu-vien-dai-hoc-o-viet-nam.html.

___________

ThS. Đỗ Thu Thơm

Thư viện Học viện Cảnh sát nhân dân

Đặng Minh Khang

Giám đốc Thư viện Công an nhân dân

Nguồn: Tạp chí Thư viện Việt Nam. - 2017. - Số 5. - Tr. 13-17.

< Prev		Next >