THƯ VIỆN QUỐC GIA VIỆT NAM

ThS  Nguyễn Thị Thanh Vân

Thư viện Quốc gia Việt Nam

Vì mục đích hội nhập và trao đổi thông tin, chia sẻ tiềm lực thông tin với các trung tâm thông tin, các thư viện lớn trên thế giới và trong khu vực bắt buộc các trung tâm thông tin, thư viện Việt Nam buộc phải áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế về truy cập và trao đổi thông tin trong các hoạt động thư viện và dịch vụ thông tin, mà AACR2, MARC21, và DDC là ba công cụ quan trọng. Tại hội thảo quốc tế "Hệ thống và Tiêu chuẩn cho Thư viện Việt Nam" họp tại Hà Nội từ ngày 26/9 đến 28/9/2001 các thư viện, trung tâm thông tin Việt Nam thống nhất áp dụng  ba chuẩn trên trong hoạt động thông tin - thư viện 

                Theo quyết định số 1598/BVHTT-TV ban hành ngày 7/5/2007 các thư viện trong cả nước áp dụng Khung phân loại DDC trong công tác phân loại.  Khung phân loại thập phân Dewey (DDC) mang tính quốc tế cao được hơn 200.000 thư viện tại 135 quốc gia đang sử dụng, chỉ số phân loại DDC được sử dụng nhiều trong thư mục quốc gia của  hơn 60 nước trong đó có 15 nước thuộc khu vực châu Á-Thái Bình Dương, 13 nước ở châu Mỹ, 8 nước ở châu Âu, 7 nước ở Trung Đông. Trong 125 năm tồn tại, DDC đã được dịch sang hơn 30 thứ tiếng khác nhau trên thế giới, 11 bản dịch đang được tiến hành, một số nước trên thế giới đã đưa kí hiệu  DDC  vào mục lục điện tử và các thư mục trên máy vi tính. Một trong đặc điểm rất mạnh của DDC là được cập nhật liên tục. DDC thường xuyên được sửa chữa, bổ sung, xuất bản

 

I. Qúa trình triển khai

                Từ ngày 15/6 /2007 Thư viện Quốc gia Việt Nam (TVQG) bắt đầu áp dụng phân loại theo khung phân loại Dewey (DDC) vào khâu xử lí tài liệu của thư viện.

                  Trước khi áp dụng, TVQG mở lớp tập huấn DDC cho 54 cán bộ chuyên môn ở các phòng ban có liên quan đến phân loại; họp liên phòng phân công việc và trách nhiệm những khâu công việc liên quan đến phân loại như tổ chức kho mở, in nhãn tự chọn có sinh mã cutter tự động, cấu trúc thư mục quốc gia, hồi cố dữ liệu về phân loại, phân cấp phân loại  cho thư mục quốc gia v.v...

                Để in nhãn tự chọn với sinh mã cutter tự động theo DDC, chúng tôi phải tiến hành hồi cố dữ liệu 6 tháng đầu năm 2007 và cả năm 2006 để có một số lượng tương đối các biểu ghi có phân loại DDC. Sau khi hoàn thiện hồi cố, chúng tôi rút số lượng biểu ghi dó ra, sắp xếp và in theo từng môn loại và dựa trên số lượng từng môn loại để biên soạn phân nhóm phân loại cho chính xác.

                Để sách mới tiếp tục đưa lên kho tự chọn, chúng tôi phải phân loại theo 2 bảng, bảng BBK cho kho tự chọn và DDC. Sau khi biên soạn xong phân nhóm tự chọn chúng tôi sẽ đưa yêu cầu đó cho công ti máy tính CMC để họ nghiên cứu theo yêu cầu nhãn tự chọn của thư viện. Khi nào công ti máy tính CMC hoàn thiện format in nhãn tự chọn có sinh mã cutter tự động với những yêu cầu loại trừ khỏi kho những sách không đưa lên kho tự chọn, lúc đó chúng tôi in toàn bộ nhãn tự chọn, chúng tôi sẽ tổ chức sắp xếp lại kho tự chọn theo DDC

                Để thống nhất phân loại một số tài liệu có liên quan đến phần mở rộng của Việt Nam trong bảng phân loại DDC như tác phẩm văn học, tư tưỏng Hồ Chí Minh... chúng tôi tổ chức họp các cán bộ chuyên môn có kinh nghiệm phân loại DDC và đưa ra một số qui định thống nhất

                Để thống nhất khi phân loại, Phòng Phân loại - Biên mục họp phân công cho 3 cán bộ quản lí đã được học lớp tập huấn của giáo sư Oyler chịu trách nhiệm một số mục cụ thể, xem xét những cách ghép đặc biệt cũng như cách tư duy của DDC sau đó tập hợp lại in thành danh mục phổ biến và phát cho anh chị em toàn phòng. Đồng thời qua buổi tập huấn chung tại Thư viện những mục nào anh chị em còn chưa hiểu rõ, phòng xem xét và phổ biến kĩ hơn về vấn đề đó.    Qua quá trình phân loại cụ thể những vấn đề gì còn chưa biết xếp vào mục nào trong DDC cán bộ quản lí xem xét và quyết định xếp vào đâu cho thống nhất, tất nhiên cũng có tham khảo ở những nơi đã sử dụng DDC, xem dữ liệu trên mạng của Thư viện quốc hội  Mỹ qua cổng Z39.50

                Dưới đây là một số qui định cụ thể:

1. Tư tưởng Hồ Chí Minh

                - Các tài liệu xếp vào tư tưởng Hồ Chí Minh:

                                + Tư tưởng Hồ Chí Minh về các lĩnh vực khác nhau như văn hoá, quân sự, ngoại giao, đạo đức, thanh niên v.v...

                                + Toàn tập, tuyển tập, tác phẩm riêng lẻ kể cả tác phẩm văn học của Hồ Chí Minh

                                + Nói về Hồ Chí Minh (mang tính chất phân tích, lí luận)

                -  Sách nói về Hồ Chí Minh nhưng mang tính chất văn học như văn, thơ, truyện kể, truyện kí, kỉ niệm... xếp vào mục văn học

                - Các tác phẩm văn học nói về Hồ Chí Minh xếp vào mục văn học. Riêng các tác phẩm hồi kí, nhật kí viết về quá trình hoạt động, tiểu sử và sự nghiệp của Hồ Chí Minh xếp vào mục lịch sử

 

2. Mục Chủ nghĩa Mác-Lênin xử lí như mục tư tưởng Hồ Chí Minh

3. Tác phẩm văn học Việt Nam

                - Tác giả cá nhân: Phân về nền văn học + thể loại + thời kì

                                + Phân định thời kì theo năm sinh - năm mất của tác giả

+ Nếu tác giả sống cả hai thế kỉ căn cứ vào năm xuất bản của cuốn sách thuộc thời kỳ nào của tác giả để xác định thời kì

                                + Sưu tập tác giả cá nhân một thể loại hay nhiều thể loại phân theo thể loại không cần thêm 08 hay 09

                                + Nghiên cứu văn học, phê bình văn học về một tác giả cá nhân xếp về thể loại, nhiều thể loại thêm -8 từ B3

                -  Nhiều tác giả:  Phân về nền văn học + thể loại + thời kì + 008

                                + Các tác phẩm nhiều tác giả, hoặc về nhiều tác giả một thể loại nếu xác định được thời kì thì phân loại theo thời kì, còn không xác định được thì chỉ số văn học là

                                                                Nền văn học + thể loại + 008 hoặc 009

4. Văn học thiếu nhi

                - Phân loại theo nước + thể loại

                - Sách thường thức cho thiếu nhi phân loại về từng ngành từ 001-099

                - Truyện tranh viết cho thiếu nhi đưa về nền văn học + thể loại

5. Văn học dân gian

                - Truyện cỏ tích, thần thoại, ca dao, tục ngũ, hò vè, ...kể cả cho thiếu nhi đều xếp vào văn học dân gian. Nếu đưa về thể loại hẹp của văn học dân gian thì không phải ghép trợ kí hiệu địa lí

                - Những sách nào không xác định rõ là văn học dân gian xếp vào nền văn học

6. Sách giáo khoa, giáo trình, sách bài tập, ôn tập

                - Đối với mẫu giáo và tiểu học thì phân loại dưới kí hiệu giáo dục tiểu học, và theo chủ đề dưới mục đó

                - Đối với sách giáo viên, phương pháp giảng dạy các môn học ở tiểu học cũng đưa về kí hiệu giáo dục tiểu học theo chủ đề nhưng không     thêm kí hiệu 071 từ B1

                - Sách giáo khoa cấp trung học cơ sở, trung học phổ thông (cấp 2, cấp 3) đưa về từng ngành từ 001-099  không ghép kí hiệu 071 từ B1, với sách bài tập ghép 076 từ B1

                - Sách giáo viên, phương pháp giảng dạy môn học đưa về từng ngành và ghép kí hiệu 071 từ B1

                - Giáo trình đại học về từng ngành từ 001-099 và ghép kí hiệu 071 từ B1.

Lưu ý     

                - Sách ngữ văn cho lớp 6 - 12 xếp vào văn học

                - Sách ngữ văn cho học sinh tiểu học xếp theo chủ đề dưới mục giáo dục tiểu học

                - Sách giáo dục công dân cho học sinh từ lớp 6 - 9 xếp vào giáo dục đạo đức

                - Sách giáo dục công dân cho học sinh từ lớp 10 - 12 xếp vào giáo dục pháp luật

7. Sách Pháp luật

                - Đối với mục pháp luật có ghi chú ghép bảng thêm thì ghép theo hướng dẫn: ngành luật + nước + chi số từ bảng thêm theo ghi chú

                - Luật luật sư xếp vào  347+ nước         

8. Các thể loại khác

                - Niên giám thống kê xếp vào thống kê tổng quát (mục 31). Thống kê ngành nào trả về ngành đó thêm 02 từ B1

                - Những loại sách có nội dung tổng hợp về trí thức đưa về 001

                - Sách nói về nhân vật:

                                + Nguyên thủ quốc gia, vua, nữ hoàng...đưa về lịch sử nước đó +

                                              thời kì người đó nắm quyền

                                + Nhân vật thuộc lĩnh vực nào trả về lĩnh vực đó +092 từ B1

                                + Nói về nhiều tiểu sử nhân vật đưa về 920, nếu đề cập đến giới tính có chỉ số riêng dưới mục này

II. Những khó khăn khi sử dụng DDC

                Khi chuyển phân loại tài liệu theo khung phân loại mới cán bộ phân loại gặp một số khó khăn khi phân loại, rất mong các bạn đồng nghiệp cùng trao đổi:

                - Đã sử dụng bảng phân loại BBK hơn 20 năm nên đã quá quen thuộc khi chuyển sang khung phân loại mới với những nguyên tắc, tư duy phân loại khác hẳn BBK  gây bỡ ngõ

                - Kí hiệu BBK là kí hiệu định sẵn ngay trong bảng khi ghép với kí hiệu từ bảng phụ chỉ việc thêm vào kí hiệu chính nên thuân lợi. Nhưng sang DDC kí hiệu phân loại là kí hiệu được tạo lập được ghép nối sau bảng chính và các bảng phụ theo những qui định khá phức tạp. Khi ghép với bảng phụ bắt buộc phải xem mục đó được ghép với một số 0, hai số 0, hay 09 hoặc ghép thẳng không cần qua số 09. Kí hiệu chỉ dùng toàn số nên cũng dễ nhầm khi nhập tin

                - Khi in nhãn cho kho tự chọn theo BBK chúng tôi chi cần loại khỏi kho theo những trợ kí hiệu phân loại z71, z72... Nhưng khi sang DDC chúng tôi không thể loại trừ theo trợ kí hiệu của phân loại được mà phải loại trù theo từ khoá, loại trừ các trường có chứa những từ khoá đó

                - Bảng phân loại này là bảng phân loại biên soạn phù hợp với nước Mỹ với cơ cấu tổ chức xã hội khác với Việt Nam nên khi phân loại một số tổ chức xã hội của Việt Nam rất khó xếp như Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ...

                - Một số mục ở phần mở rộng cho Việt Nam so với qui định chung không được rõ ràng dẫn đến khó khăn cho người biên mục như mục tác phẩm văn học. Ở phần hướng dẫn B3 tr. 18 có ghi tác phẩm của 1 tác giả cá nhân, hay nhiều tác giả giới hạn cho một thể loại cụ thể, một thời kì cụ thể : chỉ số cơ bản + thể loại nhưng sang mục tác phẩm văn học Việt Nam thì lại ghép chỉ số cơ bản+thể loại+thời kì

                - Bảng chỉ mục quan hệ có những chỉ dẫn chưa được rõ ràng như mục văn học thiếu nhi. Trong bảng chỉ mục ghi văn học thiếu nhi 808.8, nhưng khi xem vào bảng chính 808.8 là sưu tập văn bản văn học của ba nền văn học trở lên...

                - Đối với những tác phẩm văn học nước ngoài trên sách không rõ thông tin về tác giả, không ghi dịch từ nguyên bản tiếng gì, tra cứu trên mạng không có thì xếp vào nền văn học nào

                - Luật dân sự của Việt Nam khác với luật dân sự của Mỹ. Nếu xếp theo bảng này thì luật dân sự của Việt Nam phù hợp với luật tư pháp của Mỹ.

TVQG mới chuyển sang phân loại theo DDC được có hơn 1 tháng nên kinh nghiệm chưa có nhiều trên đây chỉ là một vài vấn đề nảy sinh trong quá trình sử dụng.

< Prev		Next >