Cộng đồng toàn cầu và nhu cầu của thời đại thông tin đã và đang định hình lại nghề thư viện và việc sử dụng công nghệ để hỗ trợ và tăng cường cuộc cách mạng kinh tế, văn hoá và truyền thông trong thế giới ngày nay. Thư viện đứng trước yêu cầu phải đáp ứng các thay đổi ngày càng tăng trong xã hội, giới thiệu với bạn đọc và học giả nguồn tài nguyên phong phú và đa dạng của thư viện, đáp ứng nhu cầu thông tin, văn hoá và giải trí của mọi đối tượng trong đó có trẻ em, đối tượng tiếp xúc đầu tiên với học tập suốt đời. Mỗi đứa trẻ cần tìm thấy sự gần gũi và tiện nghi với thư viện, có kỹ năng sử dụng thư viện hỗ trợ việc học tập, phát triển bản thân và giải trí lành mạnh. Vai trò của thư viện dành cho thiếu nhi do vậy ngày càng trở nên quan trọng đối với trẻ em và các gia đình. Thư viện thiếu nhi hoạt động hiệu quả sẽ giúp trẻ em hình thành thói quen đọc sách, được trang bị kiến thức thông tin và kỹ năng học tập suốt đời, cho phép các em tham gia và đóng góp vào xã hội.

Trên thế giới, các Thư viện Quốc gia (TVQG) thường là những đơn vị đi đầu trong việc triển khai các mô hình thư viện tiên tiến, các chương trình, dự án, hoạt động khuyến đọc dành cho cộng đồng vì cơ sở vật chất rộng rãi, trang thiết bị hiện đại, có nguồn lực về tài liệu phong phú, hệ thống quản lý và lưu trữ tài liệu tốt và lực lượng người làm công tác phục vụ bạn đọc được đào tạo bài bản, giàu kinh nghiệm. Bên cạnh việc hỗ trợ các dịch vụ dành cho thiếu nhi tại hệ thống thư viện công cộng, xu hướng thành lập thư viện thanh thiếu nhi trực thuộc sự quản lý của TVQG đã dành được nhiều quan tâm trong những năm gần đây. Tiêu biểu trong khu vực có TVQG dành cho thanh thiếu nhi tại Thư viện Quốc hội Nhật Bản, TVQG Hàn Quốc; Thư viện thiếu nhi tại TVQG các nước Singapore, Malaysia, Philippines, Thái Lan, Trung Quốc... là những mô hình hoạt động khá tích cực và hiệu quả. 

Tại Việt Nam, Đảng và Nhà nước luôn khuyến khích phát triển Văn hoá đọc và đẩy mạnh việc đa dạng hoá, huy động mọi nguồn lực xã hội tham gia phát triển Văn hoá đọc. Đề án phát triển Văn hoá đọc trong cộng đồng giai đoạn 2020 định hướng 2030 của Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đặt mục tiêu xây dựng và phát triển thói quen, nhu cầu, kỹ năng và phong trào đọc trong mọi tầng lớp nhân dân, nhất là trong thanh niên, thiếu niên, học sinh, sinh viên... và sự cần thiết phát triển nhu cầu đọc của mọi tầng lớp, đẩy mạnh phong trào đọc, xây dựng hệ thống đọc trong tương lai. Theo quan điểm chỉ đạo đó, TVQG Việt Nam, với vai trò là thư viện trung tâm của cả nước, có cơ sở hạ tầng tốt, nguồn lực về tài liệu thu nhận qua lưu chiểu, trao đổi và biếu tặng phong phú, đa dạng, đội ngũ người làm công tác phục vụ bạn đọc giàu kinh nghiệm đã và đang nỗ lực phát triển đa dạng dịch vụ dành cho các nhóm đối tượng, trong đó có thiếu niên và nhi đồng, góp phần xây dựng và phát triển Văn hoá đọc cho công chúng.

Xuất phát từ thực tiễn đó, gặp gỡ với tầm nhìn của Quỹ Hỗ trợ Hợp tác Văn hoá Quốc tế Hàn Quốc về thúc đẩy các hoạt động trao đổi và hợp tác văn hoá giữa hai quốc gia nhằm đem lại lợi ích cho thiếu nhi trong hưởng thụ văn hoá, Thư viện Văn hoá Thiếu nhi đã chính thức được khai trương tại TVQG Việt Nam vào ngày 16/11/2017. Đây là Dự án hợp tác giữa TVQG Việt Nam và Quỹ Hỗ trợ Hợp tác Văn hoá Quốc tế Hàn Quốc, thực hiện với sự tài trợ của Quỹ chia sẻ 1% Công ty Dầu khí Hyundai nhân dịp kỷ niệm 25 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Hàn Quốc và 100 năm thành lập TVQG Việt Nam.

Trên tinh thần xây dựng một mô hình thư viện kiểu mới, kết hợp giữa đọc sách với các hoạt động trải nghiệm văn hoá, Thư viện Văn hoá Thiếu nhi tại TVQG Việt Nam được xây dựng bao gồm 3 yếu tố (1) không gian thư viện hiện đại với các trang thiết bị tiên tiến hỗ trợ hoạt động đọc và trải nghiệm văn hoá, (2) tài nguyên sách phong phú, cập nhật bằng 3 ngôn ngữ Việt, Anh, Hàn; đồ chơi và nhạc cụ dân tộc truyền thống Việt Nam và Hàn Quốc, (3) các hoạt động trải nghiệm văn hoá đa dạng - thực hành âm nhạc, xem phim, phát triển tài năng. Với thiết kế dựa trên ý tưởng về Cây điều ước của trẻ em hàm ý hướng tới tương lai tươi sáng, một không gian phức hợp kết hợp giữa đọc sách với các hoạt động trải nghiệm văn hoá dành cho thiếu nhi đã được hình thành. Tại đây, các em nhỏ không chỉ được đọc sách mà còn có cơ hội trau dồi kiến thức thông qua những trải nghiệm văn hoá Việt Nam và Hàn Quốc đầy thú vị trong các không gian về âm nhạc, trò chơi, phòng chiếu phim, từ đó kích thích sự sáng tạo, ham tìm hiểu, xây dựng niềm vui và thói quen đọc sách.

Thư viện được bố trí tổng diện tích 240m², sơn chủ đạo màu xanh lá cây. Trung tâm của Thư viện là Cây điều ước (Dream Tree) được xây dựng với 2 cột trụ bê tông lớn của toà nhà, mang tính biểu tượng về tinh thần của một vườn ươm những sáng tạo, trí tưởng tượng của các em thiếu nhi. Đặc biệt, khác với các thư viện cổ điển, sách là nguồn tài nguyên duy nhất, tại Thư viện Văn hoá Thiếu nhi còn có nhiều không gian văn hoá trải nghiệm dành cho thiếu nhi, với 8 hạng mục chính:

Quầy thông tin

Được thiết kế ngay gần cửa chính, là nơi tiếp nhận đăng ký sử dụng Thư viện và các dịch vụ liên quan, cũng là nơi xử lý các yêu cầu, thắc mắc, đề nghị của người sử dụng thư viện. Quầy được trang bị máy tính, máy in, kết nối Internet, điện thoại và máy photocopy để hỗ trợ cho mọi nhu cầu của người sử dụng.

Khu trưng bày đồ chơi và nhạc cụ

Trưng bày hàng trăm bộ đồ chơi được sản xuất tại Việt Nam và Hàn Quốc bằng vật liệu an toàn và hơn 25 loại nhạc cụ truyền thống tiêu biểu của hai nước. Các giá trưng bày được thiết kế xinh xắn, bằng chất liệu gỗ tự nhiên, thân thiện với môi trường; xen kẽ giữa các đợt giá trưng bày, có các hộc ngồi thư giãn sắc màu, tạo sự thích thú và hứng thú khám phá cho trẻ. Tại đây, bạn đọc nhỏ tuổi sẽ có cơ hội trải nghiệm văn hoá, học mà chơi - chơi mà học, cùng nhau khám phá và thư giãn bên cạnh việc đọc sách.

Phòng trải nghiệm văn hoá

Không gia của Phòng này được thiết kế thành một khu vực riêng biệt, dành riêng để trẻ tìm hiểu, trải nghiệm nhạc cụ hoặc khám phá các hoạt động văn hoá đặc biệt theo nhóm. Phòng được trang bị bàn ghế tiện nghi, hiện đại, trẻ có thể cùng học nhạc, tập vẽ tranh, sáng tạo sản phẩm, tổ chức học nhóm, triển khai các cuộc thảo luận nhỏ cùng với cha mẹ theo chủ đề để bổ trợ cho việc học tập và giáo dục trẻ.

Quầy đa năng hình chữ S

Quầy đa năng được thiết kế hình chữ S theo biểu tượng đất nước Việt Nam cũng chính là điểm nhấn của Thư viện Văn hoá Thiếu nhi. Không chỉ tạo cảm giác thân thiện, gần gũi, đây còn là nơi thu hút trẻ em cùng tìm hiểu, trải nghiệm những thông tin đa dạng qua hệ thống máy tính được kết nối Internet tốc độ cao.

Khu đọc sách và chơi đồ chơi

Khu vực này được thiết kế khá khác đặc biệt, khác với cách bài trí bàn và ghế ngồi đọc theo phương thức truyền thống. Tại đây, các vị trí ngồi được thiết kế theo mô hình bậc tam cấp, xen kẽ có các ghế ngồi mềm tạo sự thoải mái cho trẻ ngồi đọc sách, chơi đồ chơi và trao đổi thảo luận. Chất liệu gỗ, ghế bọc da, ghế lười hạt xốp là lựa chọn thiết kế của khu vực này. Ngoài ra, các giá sách gỗ cũng như các trang thiết bị trong thư viện đều là các vật liệu an toàn và được tính toán kỹ lưỡng để đảm bảo an toàn cho trẻ.

Khu trưng bày sách

Bao gồm những giá sách chạy dài, được làm bằng gỗ tự nhiên với thiết kế có những hốc ngồi màu sắc xen kẽ để trẻ cảm thấy hứng thú và thoải mái với việc đọc sách. Giá sách có khả năng chứa khoảng hơn 2.000 đầu sách. Hiện dự án đã trang bị cho Thư viện hơn 1.000 đầu sách, truyện thiếu nhi Việt Nam và sách tham khảo dành cho các bậc phụ huynh, khoảng 500 đầu sách, truyện thiếu nhi Hàn Quốc và gần 200 đầu sách tiếng Anh dành cho thiếu nhi. Bên cạnh nguồn sách đọc tự chọn này, bạn đọc cũng có cơ hội tiếp cận với kho tàng sách, truyện thiếu nhi và các tài liệu về giáo dục vô cùng phong phú và đa dạng của TVQG thông qua phương thức phục vụ theo yêu cầu.

Sân khấu mini

Thiết kế trên diện tích khoảng gần 10m², là khu vực để trẻ em có thể tham gia vào các buổi nghe kể chuyện hoặc thực hành kể chuyện theo sách cùng với hệ thống micro, âm thanh có sẵn. Đây là một hoạt động đặc trưng của thư viện dành cho thiếu nhi, được trẻ em khắp nơi trên thế giới đặc biệt yêu thích, là hoạt động mang tính văn hoá, xã hội và giải trí nhằm mục đích chia sẻ các câu chuyện hay để thông qua đó truyền tải các thông điệp về giáo dục, bảo tồn văn hoá và bồi dưỡng các giá trị đạo đức cho thiếu nhi.

Phòng chiếu phim

Được thiết kế với hệ thống ghế ngồi phù hợp với trẻ em, tường cách âm và được trang bị máy chiếu, hệ thống âm thanh hiện đại. Nơi đây trẻ em và cha mẹ có cơ hội được xem các bộ phim hay dành cho trẻ em, hoặc cũng có thể tổ chức những buổi nói chuyện nhỏ dành cho các nhóm trẻ và cha mẹ; giúp các em có thêm những hoạt động văn hoá, giải trí lành mạnh bên cạnh những giờ học tập trung. Có thể nói, đây cũng là một kết hợp hoàn toàn mới mẻ cho không gian thư viện thiếu nhi ở Việt Nam và trên thế giới.

Ngoài ra, Thư viện cũng trang bị hệ thống tủ gỗ để các bạn đọc nhỏ tuổi bảo quản tư trang và đồ dùng cá nhân trong quá trình sử dụng thư viện.

Đối tượng phục vụ của Thư viện Văn hoá Thiếu nhi là bạn đọc trẻ em từ 03 tuổi đến 17 tuổi là người Việt Nam và người nước ngoài có nhu cầu đọc, học tập, giải trí và khai thác sách, tài liệu tại TVQG Việt Nam, sử dụng không gian phức hợp của Thư viện để có thể đọc, nghe, xem và chơi, giúp các em có sự phát triển năng động và trở thành những nhà thiết kế tương lai cho đất nước.

Có thể nói, mô hình Thư viện Văn hoá Thiếu nhi tại TVQG Việt Nam đã đáp ứng được sự thay đổi của xã hội, nhu cầu thông tin, văn hoá và giải trí của thiếu nhi Việt Nam. Với cơ sở vật chất tốt, trang thiết bị hiện đại, bộ sưu tập tài liệu đa dạng, các hoạt động phong phú và sự tận tâm của viên chức Thư viện, chắc chắn Thư viện Văn hoá Thiếu nhi sẽ thực hiện tốt sứ mệnh cung cấp cho trẻ em cơ hội trải nghiệm niềm vui đọc sách, hứng thú khám phá kiến thức và tự do thể hiện trí tưởng tượng; tiếp tục là những bạn đọc, những nhà nghiên cứu tích cực của thư viện trong tương lai. Hy vọng rằng, mô hình này sẽ tiếp tục được nhân rộng trên khắp cả nước trong thời gian tới.

_____________________________

ThS. Kiều Thuý Nga, Bùi Thị Thuỷ

Thư viện Quốc gia Việt Nam

Nguồn: Tạp chí Thư viện Việt Nam. - 2018. - Số 1. - Tr. 41-44.

< Prev		Next >